රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති විශේෂඥ සහ ස්වාධීන ආර්ථික විද්‍යාඥ ආචාර්ය රොෂාන් පෙරේරා
වසර ගණනාවක් පුරා විදේශ සෘජු ආයෝජන (Foreign Direct Investments – FDI) සම්බන්ධ ප්‍රතිපත්තිමය වෙනස්කම් ශ්‍රී ලංකාව තුළ නිතර දක්නට ලැබෙන අතර, අනුප්‍රාප්තික රජයන් විසින් විදේශ ඍජු ආයෝජන ව්‍යාපෘති නවතා දමා බදු ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, බොහෝ පාර්ශ්වකරුවන් විසින් විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමේ ප්‍රධාන සාධකයක් ලෙස ප්‍රතිපත්තිමය අනුකූලතාව / policy consistency හඳුනා ගෙන ඇත.
අස්ථාවර ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව අදහස් දක්වමින් රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති විශේෂඥ සහ ස්වාධීන ආර්ථික විද්‍යාඥ ආචාර්ය රොෂාන් පෙරේරා පැවසුවේ, පසුගිය වසර කිහිපය තුළ සෘජු විදේශ ආයෝජන සඳහා ඇති වැදගත්ම අභියෝගයක් වූයේ ප්‍රතිපත්තිමය අවිනිශ්චිතතාව / policy uncertainty බවයි, (විශේෂයෙන් රජයේ හෝ එකම පරිපාලනය තුළ පවා වෙනස්කම් සමඟ).
බදු ප්‍රතිපත්ති / tax policy මාරුවීම් සහ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වෙනස්කම් ආයෝජකයින්ට ප්‍රධාන බාධාවක් ලෙස ක්‍රියා කළ බව ඇය අවධාරණය කළාය.
“රටට ආකර්ෂණය වන සෘජු විදේශ ආයෝජන මධ්‍ය කාලීන හා දිගු කාලීන ආයෝජන බව සහතික කිරීම සඳහා දිගුකාලීන ප්‍රවේශයක් අනුගමනය කිරීම වැදගත් වෙනවා. මධ්‍ය කාලීනව ප්‍රතිපත්ති ස්ථාවරත්වය පිළිබඳ සහතිකයක් නොමැති නම්, විශේෂයෙන් බදු ප්‍රතිපත්ති අනුකූලතාව සම්බන්ධයෙන් ආයෝජකයින් කැප වන්නේ නැහැ” ඇය පැවසුවාය.
බදු දිරිගැන්වීම් පිළිබඳව අදහස් දක්වමින් ආචාර්ය පෙරේරා තවදුරටත් පැවසුවේ, කාලයත් සමඟ ලබා දුන් බදු දිරිගැන්වීම් ගණන සහ විදේශ ඍජු ආයෝජන ගලා ඒම් ප්‍රමාණය නොගැළපෙන බවයි. ඒ වෙනුවට ස්ථාවර බදු ප්‍රතිපත්ති / consistent tax policies, සරල කළ රෙගුලාසි / simplified regulationsසහ ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව වැඩිදියුණු කිරීමේ අවශ්‍යතාවය ඇය අවධාරණය කළාය.
ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව සහතික කළ යුතුයි
“ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව යන්නට ව්‍යාපාර විවෘත කිරීම සහ වසා දැමීම සම්බන්ධ රෙගුලාසි, කම්කරු නීති, ඉඩම් අත්පත් කර ගැනීමේ අනුමැතිය සහ ඊට සම්බන්ධ රජයේ ආයතන ගණන ඇතුළු බහුවිධ අංශ ඇතුළත් වෙනවා. මේ රටට සෘජු විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා මේ සියල්ල ඵලදායී ලෙස විසඳා ගත යුතුයි” ආචාර්ය පෙරේරා පැවසුවාය.
ශ්‍රී ලංකාව සඳහා වන විදේශ ඍජු ආයෝජන ඉලක්ක වෙත අවධානය යොමු කරමින්, විශේෂයෙන් ස්ථාවර ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක නොවී ඩොලර් බිලියන 2ක් ආකර්ෂණය කර ගැනීම පවා අභියෝගාත්මක වනු ඇති බව ඇය සඳහන් කළාය.
“මේ දක්වා ලැබුණු විදේශ ඍජු ආයෝජන ගලා ඒම්වලින් වැඩි ප්‍රමාණයක් දේපළ වෙළඳාම් / real estate සහ / දේශීය ආර්ථිකය domestic economy තුළ සංකේන්ද්‍රණය වී තිබෙනවා. කෙසේ වෙතත්, අතීතයේ දී මෙන් කාර්මික හැකියාවන් ගොඩනැගීමට සහ සේවා සහ අපනයන ආර්ථිකය ශක්තිමත් කිරීමට නිෂ්පාදන සහ ඩිජිටල් ආර්ථිකය වැනි අංශ වෙත අවධානය යොමු කිරීම අවශ්‍යයි” ඇය පැවසුවාය.
දකුණු ආසියානු ආර්ථිකයන් හා සසඳන විට, ශ්‍රී ලංකාව සෘජු විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමේදී දුර්වල ක්‍රියාකාරිත්වයක් පෙන්නුම් කළ බව ආචාර්ය පෙරේරා අවධාරණය කළාය. විශේෂයෙන් ණය ඇණහිටීම වැනි ගැටලුකාරී හේතුවෙන් රට ප්‍රධාන ආර්ථික දර්ශකවලින් පසුගාමී බව ඇය පෙන්වා දුන් අතර, තරඟකාරිත්වය වැඩිදියුණු කිරීමේ අවශ්‍යතාවය තවදුරටත් අවධාරණය කළාය.
“ශ්‍රී ලංකාව සාමාන්‍යයෙන් දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් (Gross Domestic Product – GDP) 1%ක් පමණ විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගන්නා අතර කලාපයේ අනෙකුත් රටවල් බොහෝ ඉහළ ගලා ඒම් අත්කර ගනිමින් සිටිනවා. උදාහරණයක් ලෙස, වියට්නාමය එහි දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 5%කට සමාන විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගෙන තිබෙනවා” ආචාර්ය පෙරේරා පැහැදිලි කළේය.
ව්‍යාපාර කිරීමේ පහසුව වැඩි දියුණු කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස, ආයෝජන මණ්ඩලය (Board of Investment – BOI) විසින් හසුරුවන ආයෝජන අයදුම්පත් සඳහා ප්‍රතිචාර දැක්වීමේ කාලය සැලකිය යුතු ලෙස අඩු කිරීම ගැන රජය මෑතකදී සිය සැලසුම් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. නව සැලසුම්වලට අනුව දැනට සාමාන්‍යයෙන් දින 80ක් පමණ ගතවන සැකසුම් කාලය සති දෙකකට කෙටි කෙරේ. ඊට අමතරව, විදේශ ආයෝජන ගලා ඒම වේගවත් කිරීම සඳහා අනෙකුත් නිෂ්කාශන ක්‍රියා පටිපාටි කඩිනම් කෙරේ.
එපමණක් නොව, ආයෝජන මණ්ඩලයට අනුව, ශ්‍රී ලංකා-තායිලන්ත නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (Sri Lanka-Thailand Free Trade Agreement – SLTFTA) සක්‍රීය කිරීමට, ශ්‍රී ලංකා-සිංගප්පූරු නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම (SLSFTA) ක්‍රියාත්මක කිරීමට සහ ඉන්දියාව සමඟ ආර්ථික හා තාක්ෂණ සහයෝගීතා ගිවිසුම (Economic and Technology Cooperation Agreement- ETCA) පිළිබඳ සාකච්ඡා නැවත ආරම්භ කිරීමට ද අඛණ්ඩ උත්සාහයන් පවතී. මෑත කාලීන වර්ධනයන් අතරට චීනයෙන් ඩොලර් බිලියන 3.7ක ආයෝජනයක් වේගවත් කිරීම සහ සාම්පූර් හි ඉන්දියාවේ සහාය ලබන සූර්ය බලශක්ති ව්‍යාපෘතියක් ඇතුළත් වේ.
මේ අතර, ජනමාධ්‍ය අමාත්‍ය සහ කැබිනට් ප්‍රකාශක වෛද්‍ය නලින්ද ජයතිස්ස මහතා අප වෙත අදහස් දක්වමින් කියා සිටියේ, විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා ආයෝජන මණ්ඩලය තුළ යම් යම් වෙනස්කම් ක්‍රියාත්මක කිරීමට රජය සැලසුම් කර ඇති බවයි. විදේශ ආයෝජන සම්බන්ධයෙන් ද බොහෝ සාකච්ඡා මේ වන විට සිදුවෙමින් පවතින බව ද ඔහු පැවසීය.
“තාක්ෂණික හා පරිපාලනමය ගැටලු විසඳීමේ ක්‍රියාවලියක රජය දැනට යෙදී සිටිනවා. කෙසේ වෙතත්, මේ සඳහා වෙනම ව්‍යුහයක් සැලසුම් කිරීම සඳහා තවමත් යෝජනාවක් නැහැ” ඔහු පැවසීය.
දැනට නතර කර ඇති කිසිදු විදේශ ආයෝජන ව්‍යාපෘතියක වත්මන් තත්ත්වය පිළිබඳව යාවත්කාලීන කිරීමක් ලබා දීමට නොහැකි බව වෛද්‍ය නලින්ද ජයතිස්ස පැවසීය.
ශක්තිමත් ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමක් සුරක්ෂිත කිරීම අත්‍යවශ්‍යයි
2024 පළමු කාර්තුවේදී ශ්‍රී ලංකාව ව්‍යාපෘති 35ක් හරහා ඩොලර් මිලියන 800ක විදේශ ඍජු ආයෝජන ගිවිසුම් ලබාගෙන ඇති බව වාර්තා පෙන්වා දෙයි. කෙසේ වෙතත්, මෙම ව්‍යාපෘතිවල ප්‍රගතිය තක්සේරු කිරීමට පවතින දත්ත හිඟයක් පවතී.
ශ්‍රී ලංකාව දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් අවම වශයෙන් 2%ක් දක්වා ළඟා වන පුළුල් ලෙස පිළිගත් විදේශ ආයෝජන ප්‍රවාහයන් කරා ළඟා වී නොමැති බැවින්, මෙම ප්‍රමිතිය සපුරාලීම සඳහා රටට වාර්ෂිකව අවම වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 1.7ක් ආකර්ෂණය කර ගැනීමට අවශ්‍ය වනු ඇත. මෙතෙක් වාර්තා වී ඇති ඉහළම විදේශ ආයෝජන ප්‍රමාණය 2018 දී වාර්තා වූ අතර එය එවකට දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 1.8% ක් විය.
මෙම සන්දර්භය තුළ, ශක්තිමත් සක්‍රීය පරිසරයක් සහතික කිරීම සඳහා ශක්තිමත් ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම්වල වැදගත්කම, Verité Research හි ප්‍රධාන ආර්ථික විද්‍යාඥ රාජ් ප්‍රබු රාජකුලේන්ද්‍රන් අවධාරණය කළේය.
ශ්‍රී ලංකාව සාම්ප්‍රදායිකව විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා බදු සහන සහ බදු විරාම මත විශ්වාසය තැබූ නමුත්, බදු සහන යනු “කේක් එක මත ඇති අයිස් කැටයම හෝ චෙරි එකක් මිස කේක් එක නොවන” බව රාජකුලේන්ද්‍රන් පෙන්වා දුන්නේය. බදු සහන ලබා දීම සහ විදේශ ඍජු ආයෝජන අපේක්ෂා කිරීම ශක්‍ය නොවන බව ඔහු ප්‍රකාශ කළේය.
‘විශේෂයෙන් වත්මන් සන්දර්භය සලකා බලන විට (දැනටමත් අඩු බදු ආදායමක් ලබා දී ඇති විට) බදු ආදායම තවදුරටත් අහිමි වීම ගැටලු සහගත විය හැකියි. පැහැදිලිවම, අපි වෙනත් ක්‍රම හරහා විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගත යුතුයි. විදේශ ඍජු ආයෝජන ප්‍රධාන වශයෙන් ආයෝජක විශ්වාසය හරහා පැමිණෙන අතර, එය පැන නගින්නේ රටට සක්‍රීය පරිසරයක් නිරූපණය කිරීමට හැකි වීම, යටිතල පහසුකම් වැඩිදියුණු කිරීම සහ වෙළඳාම සක්‍රීය කිරීම යන කරුණු මතයි. එබැවින්, සැබෑ ප්‍රශ්නය වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ එවැනි සක්‍රීය පරිසරයක් තිබේද යන්නයි. අවධානය යොමු කළ යුත්තේ එතැනටයි, එය සැලකිය යුතු අවධානයක් අවශ්‍ය වන ක්ෂේත්‍රයක්,” රාජකුලේන්ද්‍රන් පැවසීය.
ශ්‍රී ලංකාව ණය අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමේ දී, පසුගිය වසරේ 5%ක් පමණ වූ වර්ධනයක් පවත්වා ගැනීමේ හැකියාව සමඟ, ස්ථාවර සහ තිරසාර වර්ධනයක් වැනි ධනාත්මක ආර්ථික දර්ශක ප්‍රදර්ශනය කිරීම අත්‍යවශ්‍ය බව ඔහු තව දුරටත් සඳහන් කළේය.
“සාමාන්‍යයෙන් (අර්බුදයකින් පසු) සෑම විට ම පශ්චාත්-අර්බුද ප්‍රකෘතිමත් වීමක් පවතින අතර, වැදගත් වන්නේ ණය පියවීමේ හැකියාව සහ ප්‍රමාණවත් ගලා ඒම් සමඟ මෙම ප්‍රකෘතිමත් වීම පවත්වා ගත හැකි බව පෙන්වීමයි. ප්‍රතිපත්තිමය නොගැළපීම් වලට තුඩු දුන් අතීත ගැටලු නැවත ඇති නොකර මූල්‍ය ශක්තිය පෙන්වීමට දේශීය ආදායම වැඩි කළ යුතු අතර, සක්‍රීය පරිසරයක් නිර්මාණය කළ යුතුයි” ඔහු පැහැදිලි කළේය.
රාජකුලේන්ද්‍රන් සඳහන් කළේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම් හරහා මෙය පරීක්ෂා කළ හැකි බවයි. දැනට ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීම ‘CCC+’ හි පවතින නමුත් ‘B’ මට්ටමේ ශ්‍රේණිගත කිරීමකට ළඟා වීමෙන් රට ශක්තිමත් ස්ථානයක තබනු ඇති බව ඔහු පෙන්වා දුන්නේ ය. මෙය ආයෝජකයින්ගේ විශ්වාසය ඉහළ නංවන අතර විදේශ ඍජු ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමට උපකාරී වේ. එබැවින්, වඩා හොඳ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමක් ලබා ගැනීම ප්‍රධාන ප්‍රමුඛතාවයක් විය යුතුය.
ඊට අමතරව, ඉහළ විදේශ ඍජු ආයෝජන ගලා ඒමක් ලබා ගැනීමට ශ්‍රී ලංකාවට ඇති හැකියාව එහි ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමේ ක්‍රියාකාරිත්වය මත රඳා පවතින බවත්, එය වඩා හොඳ විදේශ ඍජු ආයෝජන ගලා ඒමකට හේතු වන බවත් ඔහු සඳහන් කළේය. බොහෝ විට තවදුරටත් ණය සමුච්චය වීමට හේතු වන විදේශ ඍජු ආයෝජන සුරක්ෂිත කිරීමට රට අපොහොසත් වුව ද, එයට තවමත් ද්‍රවශීලතාවය අවශ්‍ය වේ.
“ණය නොවී රටට විදේශ විනිමය ලබා ගත හැකි ස්වල්ප ක්‍රමවලින් එකක් වන බැවින් සෘජු විදේශ ආයෝජන ඉතා වැදගත් වෙනවා. ඉහළ ණය ශ්‍රේණිගත කිරීමක් වඩා හොඳ ණය ගැනීමේ විකල්ප සඳහා ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු කරනවා පමණක් නොව, ආයෝජක විශ්වාසය පිළිබඳ ප්‍රධාන දර්ශකයක් ලෙසද ක්‍රියා කරනවා. එය ආයෝජකයින් සලකා බලන ප්‍රාථමික මිනුම් වලින් එකක්,” ඔහු සඳහන් කළේය.
SL’s need for consistent policies in attracting FDIs යන ශීර්ෂ පාඨය යටතේ නෙලී මුණසිංහ විසින් 2025 පෙබරවාරී 09 වැනි දින themorning.lk වෙත සම්පාදිත ලිපියක සිංහල පරිවර්තනයකි.
